محدودیت منابع آب و افزایش تعداد و تنوع حقابه بران موجب شده که تخصیص بهینه آب، بیش از پیش اهمیت پیدا کند. حوزه آبخیز خانمیرزا در استان چهارمحال وبختیاری، توسعه غیرپایداری را با اتکا به منابع آب زیرزمینی تجربه کرده است. در نتیجه برداشت های نامتعادل، افت شدیدی در آبخوان دشت خانمیرزا به وجود آمده است. به منظور بررسی تخصیص و تغییرات مکانی منابع آب، مدل تخصیص حوزه آبخیز خانمیرزا در محیط WEAP با تعریف سال پایه(1393)، سال افق طرح(1403) و گام های زمانی یک ماهه توسعه داده شد. چهار سناریوی محتمل شامل سناریوی مرجع، سناریوی بدبینانه، سناریوی خوش بینانه و سناریوی واقع گرایانه در ده سال آینده در مدل WEAP بررسی شدند. نتایج نشان داد به ترتیب درسناریوی مرجع، بدبینانه، خوش بینانه و واقع گرایانه 51، 79، 30 و 41 میلیون مترمکعب از حجم تقاضا قابل تأمین نیست. با توجه به حجم بالای نیاز آبی در بخش کشاورزی، نیاز به مدیریت و برنامه ریزی ویژه در این بخش جهت جلوگیری از افت آب زیرزمینی، کاملاً ملموس می باشد. همچنین نیاز بخش کشاورزی در حوزه مورد مطالعه به صورت رقیب حقابه محیط زیست عمل می کند و بدون مدیریت زمین، مدیریت بخش آب با تنش مواجه خواهد بود.

سیل یک اتفاق ناگهانی و رویدادی سریع و مخرب است که هر ساله در نقاط مختلف جهان باعث بروز خسارات جانی و مالی محسوس و نامحسوس می شود. کنترل و یا کاهش خسارت این عارضه ویرانگر نیازمند مطالعات صحیح و دقیق می-باشد.در این راستا شناسایی مناطق دارای پتانسیل بالای تولید رواناب در آبخیز دارای اهمیت بسیاری می باشد. هدف از این پژوهش تعیین سیل خیزی به صورت توزیعی و زیرحوضه ای و مقایسه آن ها در حوزه آبخیز خانمیرزا واقع در استان چهارمحال و بختیاری می باشد.بدین منظور ابتدا ورودی های مدل با استفاده از نرم افزار ArcGIS 9.3 استخراج و سپس مدل واسنجی و اعتبارسنجی شد. در مرحله بعد برای تعیین سیل خیزی برای واحدهای سلولی و زیرحوضه ای با اجرای روش "عکس العمل سیل واحد" ابتدا بارش طراحی با دوره بازگشت های 25، 50 و 100 در محل ایستگاه آلونی استخراج، سپس میزان تاثیر هر یک از سلول ها و زیرحوضه ها بر آب نمود خروجی کل حوزه آبخیز به دست آمد. نتایج ارزیابی مدل بر اساس مقایسه بین دبی های هم عرض نشان داد، مدل در مرحله اعتبارسنجی با ریشه میانگین مربعات خطا، ضریب کارایی و ضریب تبیین به ترتیب برابر 1.53، 0.89 و 0.74 آب نمود سیلاب را با دقت بالایی شبیه سازی کرده است. همچنین، نتایج این پژوهش بر اساس نمایه آماری خطای نسبی حجم سیلاب، دبی اوج، زمان پایه و زمان تا اوج نشان داد که مدل ModClark در تخمین حجم سیلاب و دبی اوج خطای کمتری داشته است. نتایج نهایی نشان داد، سیل خیزی در واحدهای زیرحوضه ای از پایین دست به سمت بالادست حوزه آبخیز افزایشی و در واحدهای سلولی از توزیع خاصی پیروی نمی کند.

به منظور برآورد روانآب در حوزه های آبخیز، روش های تجربی و غیر مستقیم متعددی هم چون SCS ابداع شده است. عموما استفاده از این مدل ها در خارج از مناطق تهیه آنها با خطا همراه بوده و لذا بررسی کاربرد و واسنجی آنها ضروری است. به این منظور رگبارهای واجد اطلاعات هم زمان بارش- روانآب چهار حوزه آبخیز امامه، کسیلیان، درجزین و خانمیرزا انتخاب و مقدار روانآب ناشی از هر رگبار پس از تعیین ویژگی های گوناگون آنها و نقشه شماره منحنی حوزه های آبخیز برآورد و با مقادیر مشاهداتی مقایسه شد. نتایج بدست آمده از کاربرد مدل بدون واسنجی نشان دهنده تطابق ضعیف روانآب های مشاهداتی و برآورد شده در تمامی حوزه های آبخیز بوده است. به منظور بهبود این وضعیت، ضریب شاخص حداکثر ذخیره مدل و همچنین مقادیر شماره منحنی واسنجی و با لحاظ مقادیر جدید بار دیگر روانآب با استفاده از مدل برآورد و با روانآب های مشاهداتی مقایسه شد. نتایج کاربرد مدل واسنجی شده دلالت بر عدم کارآیی مدل یاد شده در برآورد روانآب در حوزه های آبخیز کسیلیان و درجزین و توانایی آن در برآورد روانآب در حوزه های آبخیز امامه و خانمیرزا به ترتیب با ضریب تبیین 0.921 و 0.914 داشته است.

استخراج آبنمود رواناب مستقیم، به عنوان یکی از مهمترین روش ها جهت ارزیابی وضعیت آبی حوزه های آبخیز مطرح می باشد. با توجه به نقص کمی و کیفی آمار ایستگاه های هیدرومتری، مدل های آبنمود واحد مصنوعی و به ویژه نوع لحظه ای آن ها جهت دستیابی به آبنمودهای مذکور کاربرد دارند. عملکرد مدل های آبنمود واحد لحظه ای تبدیل لاپلاس و H2U تاکنون در ایران ارزیابی نشده است لذا در مطالعه حاضر، این مدل ها در حوزه آبخیز خانمیرزا از توابع استان چهارمحال و بختیاری مورد بررسی قرار گرفتند. بدین ترتیب که 7 رخداد متناظر بارش- رواناب برای حوزه آبخیز مطالعاتی انتخاب گردید و سپس مدل تبدیل لاپلاس با استفاده از باران موثر و زمان تاخیر و مدل H2U با استخراج پارامترهای رتبه و میانگین زمان پیمایش حوزه آبخیز اجرا شدند. سپس با تبدیل آبنمودهای واحد لحظه ای به دست آمده از مدل ها به آبنمودهای رواناب مستقیم، امکان مقایسه آنها با آبنمودهای مشاهده ای فراهم گردید. با انجام مقایسه آماری آبنمودها مشخص شد که مدل های تبدیل لاپلاس و H2U به ترتیب دارای میانگین مطلق خطای نسبی 0.36 و 0.56 هستند. بنابراین مدل تبدیل لاپلاس، آبنمودهای مشاهداتی را با دقت بیشتری نسبت به مدل H2U شبیه سازی نموده که ضریب کارایی ناش-ساتکلیف، معیار انحراف و ارزیابی ظاهری نیز این اولویت بندی را تایید می کنند.

آگاهی از اوضاع اقلیمی، کمک وافری به کاهش خسارات ناشی از بلایای طبیعی می کند، درحالی که این امر نیازمند پایگاه های اطلاعاتی گسترده و پیوسته ای است. به طور مرسوم در بسیاری از مطالعات قبلی، برای پرکردن خلأهای آماری بارش و دما از روش های وابستگی با ارتفاع، به عنوان متغیری کمکی استفاده شده است. از جمله معتبرترین و پرکاربردترین منابع اقلیمی، مدل های جهانی اقلیمی هستند که بسیاری از خلأهای محاسباتی با استفاده از خروجی آن ها قابل پوشش است. مطالعات پیشین در اکثر مناطق جهان، همبستگی خوبی بین داده های محلی ایستگاه ها و داده های اقلیمی گزارش کرده اند. طی این پژوهش با بررسی تمامی سناریوهای موجود عوامل ماهانه ی هواشناسی دما و بارش در سایت اقلیمی کانادایی (GCM/RCM) و با تکنیک حذف تعمدی داده ی موردنظر و درنظرگرفتن به عنوان داده ی گمشده، مرتبط ترین سناریوی اقلیمی انتخاب شد. با استفاده از روش حداقل مربعات خطا بهترین داده های اقلیمی با همخوانی مناسبی با داده های مشاهده ای ایستگاه محلی استخراج و اصلاح شد. همچنین خروجی این روش با روش همبستگی بین داده های ایستگاهی این دو پارامتر و ارتفاع مقایسه شد. نتایج روش استفاده از همبستگی با داده های اقلیمی سایت کانادایی و داده های مشاهده ای، با واقعیت انطباق بیشتری دارند. صحت سنجی از طریق مقایسه ی تعامدی نشان دهنده قابلیت به کارگیری داده های اقلیمی به عنوان متغیری کمکی برای بازسازی و پیش بینی داده های گمشده ی بارش و دماست.

مقدمه: رشد جمعیت در اکثر حوزه های آبخیز  منجر به افزایش تعداد و تنوع روزافزون حقابه بران  شده که  در نتیجه آن تخصیص بهینه آب، اهمیتی بیش از پیش پیدا می کند. در تحقیق  حاضر برای تخصیص منابع آب کشاورزی و محیط زیست در محیط نرم افزارVENSIM  مدلی به روش پویایی سیستم برای حوزه آبخیز خانمیرزا توسعه داده شده است.روش­: این مدل بیلان و تخصیص آب شامل دو بخش جداگانه است که بخش نخست آن جهت به دست آوردن حجم آب سطحی و زیرزمینی تهیه شده و  بخش دیگر، به منظور نحوه تخصیص منابع آب در شرایط موجود و آینده (با فرض حفظ روند موجود) طراحی شده است. سیاست بهره برداری شامل استفاده تلفیقی از آب زیرزمینی و سطحی حوزه جهت رفع نیازهای شرب، کشاورزی، صنعتی و زیست محیطی است.یافته­ ها: پس از توسعه مدل اجرا و بهینه سازی حجم آب سطحی و زیرزمینی انجام و کارائی مدل بیلان آزمون و بهینه شد. سپس با استفاده از روابط و قوانین مربوط به بهره برداری از منابع، برای تخصیص بهینه آب موجود در حوزه مورد مطالعه، الگوئی ترکیبی حاصل گردید. با توجه به دینامیک تغییرات در حجم آب در دسترس در منطقه، نتایج گویای عدم کشش منابع برای تأمین کلیه نیازهای موجود و شرایطی در منطقه مخصوصاً در بخش کشاورزی آتی بوده است،  لذا سناریو ترکیبی آیش و بهبود کارائی آبیاری می تواند آسیب پذیری تخصیص منابع را کاهش دهد.نتیجه­ گیری: نتایج این مدل نشان می دهد پویائی سیستم می تواند ابزاری خلاقانه در تخصیص منابع آب، برنامه ریزی و سیاست های مدیریتی مناسب در منطقه باشد و در این منطقه تحلیلهای علت معلولی نشان از اهمیت استفاد تلفیقی از منابع آب دارد .

در مناطق شمالی ایران انجام مطالعاتی که منجر به مدیریت صحیح، بهره برداری بهینه و احیای اراضی گردد ضرورت دارد. در برخی از مناطق حوزه بزرگ آبخیز هراز، اکوسیستم ویژه ای شکل گرفته که باعث ظهور سیمای متفاوتی از گیاهان گردیده است. در این مقاله بررسی علل ظهور اینگونه گیاهان که همه پسن (آهک پسند، گچ پسند و شور پسند) می باشند با انتخاب یکی از زیر حوزه های آبخیز هراز با نام حوزه آبخیز رزن انجام گرفته است. در این رابطه با انجام بررسیهای زمین شناسی، سنگ شناسی، ژئومرفولوژی، خاک شناسی، پوشش گیاهی، توپوگرافی و هواشناسی سعی در شناسایی این اکوسیستم ویژه شده است. نتایج این بررسی نشان می دهد که عامل اصلی ظهور گیاهان گچ، آهک و شورپسند در مرحله اول وضعیت کلی توپوگرافی منطقه و تاثیر آن بر روی فاکتورهای هواشناسی و اقلیم شناسی می باشد و در مرحله دوم عدم وجود خاک مناسب دخالت دارد. در این منطقه، وضعیت توپوگرافی مانع عبور ابرهای باران زا گشته و یا مسیر حرکت آنها را تغییر می دهد. بارندگی کم اهمیت در مناطق پست و پادگانه های آبرفتی رودخانه ای به علت عدم شستشوی املاح، در نهایت تراکم بیشتر املاح و کانیهای فرسایش یافته را موجب می شود. همین امر پوشش گیاهی خاصی را در این مناطق بوجود آورده است. این عوامل با ایجاد اقلیمهای محلی موجب ظهور اکوسیستم های خاصی در دره هراز و دره های چالوس، سفید رود و بعضی از مناطق دیگر شده است. منطقه مورد بررسی تحت عنوان حوزه آبخیز رزن دارای وسعتی برابر 14000 هکتار است که مختصات جغرافیایی آن 52 درجه و 8 دقیقه تا 52 درجه و 18 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 7 دقیقه تا 36 درجه و 15 دقیقه عرض شمالی می باشد. محدوده مورد تحقیق از نظر تقسیم بندی سیاسی – اداری کشور جز بخش جنوبی شهرستان نور در استان مازندران می باشد.